Wat een fijn interview was dit!

Ik ben geïnterviewd door een Spaans vakblad over muziekdidactiek in onze tijd, en de noodzaak daar frisse wind door te blazen. Wat een leuk verhaal is het geworden! Lees je mee?

https://www.musicoguia.com/learning-is-never-product-but-always-process/

Over 'toptalentjes' en hoe ik daarover denk.

Zaterdag was ik in de Eusebiuskerk in Arnhem. Carlo Balemans dirigeerde/orkestreerde/ componeerde daar de Soundtrip XXL.  

Soundtrip is een revolutionaire werkwijze van deze dirigent en componist. Als een DJ mixt Carlo livemuziek van orkesten en koren aan en door elkaar. Carlo bepaalde 15 oktober jl. ter plekke wie wanneer en hoe speelde terwijl het publiek zich vrij in de ruimte mocht bewegen. Met muzikanten van o.a. Het Gelders Orkest en Philharmonie Gelre uit Arnhem produceerde Carlo vanuit het midden van de kerk zijn Soundtrip XXL. Op zaterdagavond  smolten in de Eusebiuskerk in Arnhem 250 muzikanten, van beginner tot professional, samen in één grote anderhalf uur durende muziekbelevenis tijdens de HRFSTWND Soundtrip Experience XXL. En de muzikanten van ons Leerlingenorkest speelden daarbij een belangrijke en onvergetelijke rol.

Zij waren onderdeel van alle gezamenlijke stukken waarbij ze door de kerk liepen en mooie tonen toevoegden aan de klank van de andere orkesten. Maar er was meer. Het leerlingorkest had eerder gewerkt aan een eigen compositie/improvisatie. Carlo was zodanig onder de indruk van dit stuk dat aan het orkest werd gevraagd dit ook ten gehore te brengen. En zo geschiedde. Het leerling orkest speelde voor de 650 aanwezigen in de kerk. Halverwege hun compositie besloot Jils Jansma, solo trombonist van o.a. het Gelders Orkest en het Jazzorkest van het Concertgebouw om mee te gaan spelen. Dit gaf de leerlingen een enorme kick, en zonder zich te bedenken sprongen Bor Wissing (trombone, 10 jaar) en Joost Norel (trompet, 13 jaar) op het podium om een gigantische solo ten gehore te brengen. Alsof dit nog niet genoeg was zorgde Anna Wensink (bugel, 9 jaar) voor een gedragen en prachtig melodieuze afronding van de improvisatie. Een daverend applaus vulde de kerk.

De werkwijze van Carlo Balemans sluit naadloos aan bij mijn visie op 'leren in muziek'. Een muziekinstrument is letterlijk ‘een instrument tot muziek maken’. Natuurlijk is het heel belangrijk om dat instrument zo goed mogelijk te leren beheersen en te leren noten lezen, maar het gaat om de muziek. Ik leer mijn kids in het leerling orkest om heel goed te  luisteren naar anderen, en hun eigen verbeeldingskracht te  gebruiken om samen met anderen ‘muziek te maken'.  Improvisatie, zelf stukken ter plekke verzinnen, op anderen reageren en zo niet alleen muzikant worden maar ook je eigen muzikale stem vinden. 

Hieronder staat de recentie van het concert. Mooie woorden, ook over mijn leerlingen van Eendracht Eerbeek. Na het concert werd ik aangesproken. iemand zei: dit zijn natuurlijk de toptalentjes van de vereniging die je hebt meegenomen? Het antwoord is ‘ja’. In het leerlingorkest spelen alle leerlingen vanaf dat ze ongeveer een octaaf kunnen spelen. En het zijn allemaal toptalentjes als je ze de ruimte geeft om hun eigen unieke talent te ontdekken. Zo kan Jesse niet zo heel goed van blad lezen maar wel erg goed uit zijn hoofd en heeft hij een ontzettend heldere klank. Silke is heel precies, en heeft ook een prachtige gecontrolleerde toon. Je zal haar niet snel betrappen op een foute noot. Ze leert veel van haar buurvrouw Sofie die altijd vol met lef en een grote smile op haar gezicht alles meespeelt. Ze vind het helemaal niet erg dat Silke af en toe fluistert: “je vergeet de F# steeds”. Joost stal de show zaterdag samen met Bor. Daag ze uit, en ze gaan los! Vaak vervelen ze zich als we muziekjes spelen die zacht en melodieus zijn. Han is veel rustiger, Hij vindt het vervelend als hij niet precies weet wat we gaan doen. Hij houdt van regelmaat. Dat is direct zijn muzikale talent. Als bassist is hij onmisbaar. Zo kan ik over iedereen in het orkest wat schrijven. Ze zijn allemaal toptalenten omdat ze de ruimte krijgen dat te zijn. Omdat ze niet bang zijn dat ik ze veroordeel. Omdat ze het moeilijk mogen vinden, omdat ze het saai mogen vinden omdat niks gek is, omdat ze alle fouten van de wereld mogen maken. Omdat ze zichzelf mogen zijn. 

Dank Jesse, Joost, Iris, Tessa, Bram, Iliya, Bor, Han, Alicia, Silke, Sofie, Anna, Michelle, Ella, Paulo en Finn. 

Door jullie word ik een betere pedagoog, een betere muzikant.

Be a Sponge, Stay Inspired

In reactie op het blog van Manja Eland

Hoe blijf je als trainer ‘creativiteit’ zelf creatief geïnspireerd? Ik lees je blog Manja en voel direct weer die bekende steek van ... ja van wat eigenlijk ... jaloezie misschien wel, of afgunst ... of onvermogen ... allemaal bijzonder niet voedende gevoelens voor mijn creativiteit! Ik worstel daarmee! Ik zie regelmatig dat mensen een invulling lijken te geven aan hun leven vanuit een gemis. Zoals een gepeste leerling later docent wordt om kinderen te behoeden, of zoals de persoon die worstelt met ziele nood later dominee wordt. Zo vraag ik me wel eens af waarom creativiteit zo’n diep geworteld onderwerp voor mij is.

Ik ga namelijk bijna nooit naar musea, of voorstellingen, of lezingen of zelfs concerten. Ook ik heb 'the artist way' van Julia Cameron gelezen. Ik ben niet verder gekomen dan die 'artist date', omdat ik daar niet aan toe kom. Ik kan je niet vertellen hoe schuldig ik me daarover heb gevoeld. En nog steeds. Ik vraag me oprecht af of ik eigenlijk wel 'een echte artiest' ben. Ik heb me altijd klein gevoeld naast de 'truly creative people of this world'. Ongemakkelijk ook. Ik heb een aantal jaar les gegeven bij de bachelor 'musician 3.0' van het conservatorium van Utrecht. Ik was zwaar onder de indruk van de creatieve vermogens van deze jonge mensen en liep genadeloos aan tegen mijn eigen gebrekkige creatieve competenties. Zeker, mijn verbeeldingskracht is groot maar van vergelijkbare grootte is mijn controledrift en mijn angst om los te laten. Ik haat chaos! Ik heb absoluut de veiligheid nodig van ‘weten hoe het gaat’ voordat ik durf om daarbinnen te gaan spelen. Ik heb ook de veiligheid nodig van mensen om me heen die bereid en nieuwsgierig zijn me te ontmoeten. De meest vreselijke training die ik afgelopen twee jaar heb gegeven was voor een club van musici die al jaren bezig waren creativiteit in hun eigen musiceren en lesgeven een centrale rol te geven. Genadeloos legde zij (en ikzelf) mij langs de meetlat van 'truly creative' en ik zakte voor die test.

Toch noem ik mezelf 'een creatief denker' en hoorde ik mezelf laatst in een interview ook zomaar zeggen dat ik 'een muzikant' was. Dat is nieuw. Ik heb mezelf altijd geïdentificeerd als 'muziekdocent'. Ik heb er bijna 45 jaar voor nodig gehad om dat uit te durven spreken. Hoe komt het dat ik daar zo lang voor nodig heb gehad?

Ik was een slim kind, en een sportief kind en een muzikaal kind. Op de middelbare school sprak de decaan in mijn eindexamenjaar de legendarische woorden 'wat zonde van jouw intelligentie' toen ik hem vertelde dat ik naar het conservatorium wilde. Ik heb altijd het gevoel gehad dat die verbeeldingskracht van me wel nut moest hebben. En dus werd ik docent, en later docentenopleider nu trainer.  En wat is de kern van de boodschap van al mijn lezingen, trainingen en keynotes? Ontwerp onderwijs waarin de leerling, het kind, de jong volwassenen de ruimte krijgt om te ontdekken, onderzoeken, uitproberen, creëren, samen en alleen…zodat die kan opgroeien tot een evenwichtig mens die in staat is perspectieven van anderen in te nemen, de dialoog aan te gaan, en een wereld vorm te geven die er nog niet is. Ontwerp onderwijs dat ‘zinnig’ is i.p.v. ‘nuttig’.

Ik ben mezelf aan het helen.

Creativiteit is voor mij niet één ding. Creativiteit is een verzameling van competenties. Kwaliteiten die ontwikkelbaar zijn mits je er goed voor zorgt. 

(creativiteitsroos van Lucas, (2013) Progression in Student Creativity in School)

Creativiteit is vrijheid. Vrijheid omdat je altijd de situatie opnieuw kan bezien, iets anders mag proberen, fouten mag maken. Daar waar mensen elkaar ontmoeten en oordeelloos en liefdevol met elkaar in contact komen. In een iteratief proces elkaar versterken, ondersteunen, tegenhouden, stimuleren. Niet alleen om ‘het juiste antwoord’ te vinden, maar om de onzekerheid te kunnen verdragen.

Ik voed mijn creativiteit niet door naar veel kunstuitingen te gaan. Ik voed haar door naar mijzelf te gaan. Door stilte te zoeken om alle tegenstrijdigheden die in mij huizen de ruimte te geven. Mijn artist date is de wandeling in het bos, of het schoonmaken van het kippenhok. Mijn artist date is de kop koffie met mensen die zichzelf toestaan om vragen te stellen over wie ze zijn en waarom. Mijn artist date is de ontmoeting  waar ik een goed gevoel van krijg.

Ik haak af als er oordeel is, zoals bij de bovengenoemde training waar vanaf het begin een sfeer hing van ‘maar dat is niet waarlijk creatief !’. Daar voelde ik me namelijk precies hetzelfde als toen mijn decaan riep dat het zonde van mijn intellect was. Ik ben niet mijn hoofd, noch mijn hart noch mijn handen. Ik probeer alles te zijn. En vóór alles probeer ik vrij te zijn. Van oordeel en dogma.

Op 11 december geef ik voor het eerst sinds mijn afstuderen in 1998 een concert als solo saxofonist. Alles wat ik ooit heb willen spelen, waar ik intens gelukkig van word staat op het programma. het thema van het concert is mijn diepe fascinatie voor de rijkheid van de klanken van de saxofoon...misschien voldoende artist date voor dit half jaar. Discipline, Volharding, Onderzoek, Samenwerking en ruimte voor mijn eindeloze Verbeelding.

There are no mistakes, only happy little accidents

In reactie op het blog van Manja Eland

Ha Manja

We hebben onszelf voor een leuke uitdaging gezet niet...man och man, de tijd nemen, vooral de rust om te schrijven. Ik begin daar een steeds grotere diepe behoefte naar te voelen! Voor nu..een blog. Ik moest enorm hard lachen om je laatste zin, ik hoorde de stem van Bob...dat zalvige...dat zachte filter waarmee zijn tv show was omgeven! Als je geen idee hebt waar we over hebben moet je echt even kijken:

Het feit dat ik alles al in mijn hoofd en hart hoorde is voor  mij de kracht van de verbeelding. Wij kunnen ons iets voorstellen dat er niet is! Bizar! Dat kan iets zijn dat we eerder hebben meegemaakt. Interessant is dan dat die herinnering in onszelf gestold is. Hij is als het ware ingekleurd door de betekenis die wij eraan hebben gegeven.
Nog veel spannender is het dat de menselijke verbeelding zich dingen kan voorstellen die er nog niet zijn! Daartoe moet je jezelf wel uitdagen om uit je groeven te stappen. Om afslagen te nemen die je anders niet neemt, om anders te kijken, je perspectief te veranderen, in het onbekende te stappen waar je niet weet hoe de dingen gaan...en ja..daar is de kwetsbaarheid..want daar weten we niet.

Boven beschreven eigenschappen worden vaak toegeschreven aan kunstenaars: het vermogen opnieuw, vol verwondering, vanuit een ander perspectief te kijken. En dat beeld te vatten. Jezelf uitdagen om met andere middelen te werken. Jezelf te beperken met materiaal. De wereld proberen te vatten in 3 primaire kleuren of juist in kleuren die nog nooit benoemd zijn.  Dat te durven, ultiem kwetsbaar. Want willens en wetens breng je jezelf naar plekken waar je het niet weet.

Je vroeg in je blog of ik verschil tussen de kunsten zie.. o jaaa...mijn eigen kunstvorm de muziek is van alle vormen de meest conservatieve, de meest omlijnde, de meest voorgeschreven, geregelde én misschien wel bejubelde kunstvorm. Meer dan bij de andere kunsten kleeft aan muziek het gevoel dat het aan enkele getalenteerden is voorbestemd...zeker als het gaat om het  professionele niveau. Muziek is zwaar verbonden met het ambacht, dat alleen door tranen en transpireren kan worden verkregen binnen een instituut dat niet voor niks de naam "conservatorium' heeft.

Als we het hebben over een duurzame verandering in het onderwijs, en dan op het gebied van muziek, zit daar precies de grote moeilijkheid. De meeste leerkrachten die ik ken zullen zich niet branden aan muziek vanwege hun eigen gevoel van onmuzikaliteit. Dit wordt, vind ik, gevoed door de huidige aandacht voor muziekonderwijs. We zien het Leerorkest in De Wereld Draait Door. Een fijn Amsterdams initiatief. Maar hoeveel leerkrachten zullen denken: dat ga ik morgen ook doen in de klas?? Ook zien we heel veel nieuwe muziekmethoden. Vaak wordt daarin vermeld dat je als docent alleen het bord maar aan hoeft te zetten, en dat je leerlingen dan gewoon aan de slag kunnen. De latente boodschap: we begrijpen dat jullie het niet kunnen, maar wij hebben de oplossing.

Van muziek wordt bijna iets heiligs gemaakt. Hoe kan ik nu leerkrachten helpen om in te zien dat het echt geen rocketscience is? Dat als je leerlingen de ruimte biedt, en jij samen met hen op zoek gaat naar waar jullie warm voor lopen er al heel veel moois gebeurt? Wat als we eens ophouden met de focus op  'in de maat spelen', 'zuiver spelen' en 'op de dirigent letten'? Allemaal termen waarbij geen ruimte is voor 'happy little mistakes'... uit de maat, onzuiver..over het algemeen de reden waarom je er bij Idols uitgekickt wordt.

Tja, en dan lieve Manja kom ik bij mijn eigen angst om te falen...Ik hoop zo enorm dat ik een blijvende verandering kan helpen bewerkstelligen...dat over 10 jaar er natuurlijk muziek klinkt uit alle scholen. De waarheid is...ik weet niet hoe... Ik ben ook opgeleid als muzikant, en het zit diep in mijn vezels om het antwoord te willen vinden. Dat is de reden denk ik dat ik 5 jaar geleden onderwijskunde ben gaan studeren. Ik vond veel antwoorden, maar niet een antwoord op deze complexe vraag.

Ik wil ernaar blijven kijken vanuit allerlei perspectieven, en trouw  blijven aan mijn eigen overtuiging. Ik heb een droom. En de werkelijkheid is weerbarstig.

Ik hou mijn eigen angst om te falen in bedwang door mezelf toe te staan het niet te weten. Elke dag weer opnieuw.

Ik ben heel benieuwd naar hoe jij dat doet. Kan ik daarvan leren? Ben ik te hard over mijn eigen kunstdomein? Blijf ik hangen in mijn eigen groeve? Ik zie je antwoord heel graag tegemoet,

warme groet

Suzan

You've got mail!

In mijn vorige blog (What killed curiosity) heb ik het startschot gegeven voor een correspondentie met Manja Eland. Vandaag heb ik een antwoord! 

Ik ga eens lekker kauwen op een reactie. Old skool, ik ga de tijd nemen. 

Lees je mee? Reageren of meeschrijven mag natuurlijk ook!

het antwoord van Manja lees je HIER

Enne Manja: genieten he!

What Killed Curiosity??

Ik ontmoet veel heerlijke mensen in het werkveld. Waaronder ook Manja Eland (www.manjaeland.nl ). Zij had het briljante voorstel om 'penpals' te worden. Manja is beeldend kunstenaar en "Bikker": beroeps kunstenaar in de klas. Wij zitten veel in hetzelfde veld en herkennen elkaars passies én humor! Om onszelf uit te nodigen om steeds weer opnieuw te kijken naar het werkveld waar we beide actief in zijn gaan we een experiment doen: een online correspondentie. Ik mag vandaag het spits afbijten. Leest u mee?

Muziekonderwijs is HOT

De afgelopen week werd ik veel getagd op twitter, facebook en linked-in. Over de muziekonderwijs special van DWDD, over de woorden van Erik Scherder, over Kazoo, de nieuwe muziekmethode van het concertgebouw. Afgelopen week leek het ineens dat heel Nederland het roerend eens was over één ding: er moet meer muziekonderwijs op de basisschool komen! Dat is namelijk heel goed voor kinderen! Daar worden ze van alles van wat ze nog niet zijn. “Deed jij daar niet wat mee Suzan?”

Het maakt me blij, natuurlijk! Na jaren van bezuiniging en ver-economisering van ons onderwijs is het heerlijk dat we nu geloven dat het kind meer is dan zijn hersens! Het heeft me zeer gedaan de afgelopen jaren, vooral de toon van het gesprek. Ooit zond ik een brief in bij de Volkskrant over de woorden van PVV lid Sietsma over ‘eigen broek ophouden in de kunst’. Hij sprak over dat stelletje ‘toeteraars’ en bedoelde daarmee het Residentie Orkest. Dat had me zodanig zeer gedaan dat ik in de pen was geklommen. Ik was niet voorbereid op de reacties van andere ‘anonieme’ lezers op mijn artikel. Ze maakten me af. Ik preekte vooral voor eigen parochie en portemonnee. Dat was nog de meest keurige reactie. Halbe Zijlstra maakte het in mijn ogen ook bont toen hij stelde dat die zeer geschikt was om te snijden in de kunstbudgetten omdat die er geen verstand van had. Al deze woorden deden veel meer pijn dan dat de uiteindelijke bezuinigingen deden. Immers, na een stevige bosbrand ontstaat meestal een zeer vruchtbare grond. Ook dat blijkt nu weer.

Er is een enorme hausse aan initiatieven, organisaties, muziekmethoden, cursussen, samenwerkingsverbanden, websites, online learning platforms en landelijke aandacht voor muziekonderwijs op de basisschool. Ik voel zelf ook die golf van aandacht in de aanvragen die ik krijg om overal in het land te komen spreken, discussiëren, trainen en coachen. Ik zou dus eigenlijk ‘over the moon’ van blijdschap moeten zijn. En toch…schuurt het.

Mijn sector is namelijk verdeeld. Iedereen is nu heel hard bezig om zijn deel van de taart te veroveren. Dit is het moment om een muziekmethode op de markt te brengen. De oplagen zullen exploderen! Vooral als je in het juiste tv programma mag komen vertellen. Dit is het moment om fondsen te werven. Met Erik Scherder in je achterzak kun je werkelijk ieder bedrijf ervan overtuigen dat het goed is voor hun eigen toekomst om nu te investeren.

En dan komt er bij mij een beeld naar boven. Ik heb jarenlang stages begeleid van muziekdocenten in spé van het conservatorium van Utrecht. Op veel basisscholen lag ergens in het papierhok de methode ‘muziek, moet je doen’ te verstoffen. Er was ooit een hausse geweest, iedereen was enthousiast, iedereen werd getraind. En toen was het geld op, kenden kinderen geen tafels meer, en vergaten ze te vaak een t waar een d stond.

Waarom schuurt het bij me op dit moment? Ik voel geen verbinding. Ik voel vooral een strijd om het grootste marktaandeel. Om de meeste exposure. Ik voel in het veld een onderliggend machtsspel dat zijn oorsprong vindt in de harde discours van een aantal jaren geleden. Ik hoor mijn criticaster al: “jij doet daar net zo goed aan mee”. Ja, dat is waar. Voor een deel. Toch, ook weer niet.

Vanaf mijn 14^e, toen ik mijn C diploma op sax behaalde bij de fanfare in Eerbeek heb ik nagedacht over hoe ik de magische ervaringen die ik had op mijn instrument kon vertalen naar anderen. Ik begon toen met lesgeven en dacht heel veel na over hoe ik mensen in hun kracht kon krijgen zodat ze gemotiveerd zouden zijn om zelf een invulling te geven aan hun muzikale leven. Toen ik later muziekdocent werd op een Montessori middelbare school heb ik in 15 jaar dit kunnen verfijnen. Iedere leerling was muzikaal, voor mij de uitdaging om een omgeving te ontwerpen waarin die leerling ook die muzikaliteit kon ontwikkelen. Later op het conservatorium heb ik als hoofdvakdocent me suf gepiekerd (en vergaderd) over hoe we onze studenten de beste versie van zichzelf konden laten worden binnen de kaders van de accreditatie voor 1^e graads bevoegdheden. En nu, als trainer, zit ik heel veel op basisscholen en werk ik met teams. Ik ontwerp trainingen waar de leerkrachten weer kunnen voelen dat muziek iets is dat ze al in zich hebben. Dat muziekonderwijs wellicht een stapje verder is, maar dat het begint bij hun eigen beleving en gevoel. Ik train ook veel musici. Ik vraag ze terug te gaan naar hun oer-beleving van muziek, en vertalingen daarvan te maken voor groepen kinderen. Vanuit die beleving, en niet vanuit dat ambacht dat al jaren versmolten lijkt met hun muzikale identiteit.

De vraag die ik me nu stel, in deze gloriedagen van muziekonderwijs, is; hoe kunnen we er samen voor zorgen dat er en duurzame verandering gaat plaatsvinden? In mijn optiek is er maar één manier. Iedereen die vanuit een innerlijke noodzaak leerlingen wil zien stralen door muziek in zijn of haar kracht zetten en met elkaar verbinden. Directeuren die verlangen naar een ‘andere school’ begeleiden, bevragen en inspireren. Leerkrachten die klaar zijn met alleen het hoofd van hun leerlingen ondersteunen, uitdagen, veiligheid en mogelijkheden bieden. Musici (en dat zijn voor mij ook de vakleerkrachten muziek) die hun oer-muzikaal-zijn willen delen laten zien hoe je leerlingen niet vol hoeft te stoppen met het heilige ambacht, maar kunt uitdagen om muzikaal te zijn vanuit hun eigen beleving. Ze ook te leren deze prachtige processen te begeleiden i.p.v. te sturen op muzikale eindproducten die DWDD waardig zijn.

De eerste vraag die iedereen zich zou moeten stellen in mijn optiek is: Waarom doe ik wat ik doe? Wat zijn mijn drijfveren om muziek en kunst structureel aan te bieden op school? Waarom wil ik daar een bijdrage aan leveren?
Voor mij is dat antwoord helder. Ik wil ogen zien stralen. Ik wil een bijdrage leveren aan  de professionele eigenwaarde van leerkrachten en musici door ze en plek te geven waar ze zich kunnen bezinnen en ontwikkelen. Ik wil dat kinderen de pracht van hun binnenwereld leren ontdekken, gebruiken en verder ontwikkelen. Ik wil een samenleving waarin we elkaar opnieuw kunnen en durven bezien. Ik wil muurtjes omver gooien, met open vizier het veld in, het evenwicht verstoren om een nieuwe balans te kunnen vinden. Ik wil dat er ruimte is voor alles, maar dat we er geen muurtjes omheen bouwen. Ik wil een mening hebben maar geen oordeel. En dat valt me soms zwaar. Want ik heb een mening. Over de uitzending van DWDD (waarom ‘let it go???’), over de muziekmethode van het concertgebouw (weet je hoeveel miljoenen daar inzitten?), over Erik Scherder (wat een leuke vent zeg, maar hij zegt hetzelfde over bewegingsonderwijs). En dan plotseling voel ik me zo’n zurige linkse denker. Mijn lief is van de andere politieke kant. Hij kijkt naar de wereld en ziet dat het goed is. Zoals het prachtige filmpje van Ernie en Bert dat Mark Rutte aanhaalde. Ik wil niet zuur zijn. Ik wil niet bijdragen aan polarisatie. Ik wil verbinden. Ik wil mezelf verbinden met alle initiatieven.

Verbinden in schoonheid.